İsrail-Filistin çatışması Ortadoğu'da uzun süredir devam eden, köklü bir anlaşmazlıktır. Yıllar geçtikçe bu çatışmanın Türkiye de dâhil olmak üzere daha geniş bir bölge üzerinde önemli bir etkisi oldu. Çatışma bölgelerine yakın konumda bulunan ve bölgede karmaşık bir geçmişe sahip bir ülke olarak Türkiye, bu çatışmanın sonuçlarından çeşitli şekillerde etkilenmiştir. Bu makale, diplomatik ilişkilerden iç politikaya ve bölgesel nüfuza kadar İsrail-Filistin çatışmasının Türkiye üzerindeki sonuçlarını inceleyecektir.
Diplomatik ilişkiler:
İsrail-Filistin çatışması Türkiye'nin hem İsrail hem de Arap ülkeleriyle diplomatik ilişkilerini gerginleştirdi. Tarihsel olarak Türkiye İsrail ile askeri iş birliği ve ticaret anlaşmaları da dâhil olmak üzere güçlü bağlarını sürdürmüştür. Ancak Türkiye'nin çatışmaya yönelik tutumu, öncelikle Filistin halkının çektiği acılar nedeniyle yıllar içinde değişti. Türkiye ile İsrail arasında özellikle 2010 yılındaki Gazze filosu olayı sonrasında bozulan ilişkiler, ikili ilişkileri önemli ölçüde etkilemiştir.
Diğer taraftan, Türkiye'nin İsrail-Filistin ihtilafına ilişkin tutumu Arap ülkeleriyle diplomatik ilişkilerini geliştirmiştir. Türkiye, Filistin davasını açıkça destekleyerek ve İsrail'in eylemlerini kınayarak birçok Arap ülkesinin desteğini ve saygısını kazandı. Bu değişim, Türkiye'nin bölgesel siyasette daha fazla nüfuz sahibi olmasına ve bazı durumlarda arabulucu olma konumunu güçlendirmesine olanak tanıdı.
İç politikalar:
İsrail-Filistin çatışması Türkiye'nin iç politikasını da etkiledi. Bu sorun Türk halkında da derin yankı uyandırıyor ve nüfusun önemli bir kısmı Filistin halkıyla dayanışma içinde olduğunu ifade ediyor. Bu duygu siyasi ortamı etkileyerek seçimleri ve politika kararlarını etkiledi.
Türkiye'deki liderler İsrail-Filistin ihtilafına ilişkin tutumlarını halkın desteğini toplamak ve iç imajlarını güçlendirmek için kullandılar. Örneğin, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın İsrail'in eylemlerine yönelik sesli eleştirisi birçok Türk'te yankı buldu ve ülkenin siyasi sahnesindeki konumunu güçlendirdi. Ancak bu duruş, konunun yarattığı kutuplaşmayı yansıtacak şekilde Türkiye içinden de eleştirilere maruz kaldı.
Bölgesel Etki:
Türkiye'nin İsrail-Filistin ihtilafına müdahil olması bölgesel nüfuzunu genişletti. Filistin davasına daha yakın bir duruş sergileyen Türkiye, kendisini Orta Doğu'da kilit bir oyuncu olarak konumlandırıyor ve çoğu zaman diplomatik çabalarda öncü bir rol üstleniyor. Bu etki, Suriye iç savaşı gibi bölgesel çatışmalara katılımına kadar uzanıyor.
Dahası, Türkiye'nin Filistinlilere verdiği destek, Arap ülkeleriyle daha fazla ekonomik ve kültürel etkileşime yol açtı. Ticari ilişkiler genişledi ve kültürel bağlar güçlenerek Türkiye'nin bölgedeki rolünü daha da güçlendirdi.
İnsani Yardım ve Mülteci Sorunları:
İsrail-Filistin çatışmasının Türkiye açısından bir diğer sonucu da Filistinli mülteci akınıdır. Türkiye, çatışmadan sığınmak isteyen Filistinlilerin varış noktası oldu ve ülkenin çok kültürlü dokusuna katkıda bulundu. Çatışmanın sonuçlarının bu insani boyutu, Türkiye'nin yerinden edilmiş nüfusa insani değerleriyle uyumlu barınak ve destek sağlama konusundaki kararlılığının altını çiziyor.
Çözüm:
İsrail-Filistin çatışmasının Türkiye üzerindeki sonuçları çok yönlü olup diplomatik ilişkilerden iç politikaya, bölgesel nüfuzdan insani meselelere kadar uzanmaktadır. Türkiye'nin çatışmaya ilişkin değişen tutumu İsrail ve Arap ülkeleriyle ilişkilerini değiştirdi, iç siyaseti etkiledi ve bölgesel rolünü güçlendirdi. Türkiye bu uzun süreli ve karmaşık çatışmadaki konumunu değiştirmeye devam ederken, eylemleri ve kararları bölgenin dinamiklerini ve daha geniş Orta Doğu'daki rolünü şekillendirmeye devam edecek.
"İsrail-Filistin Savaşında Barış ve İstikrarı Desteklemede Türkiye'nin Rolü"
Türkiye'nin İsrail-Filistin çatışmasıyla karmaşık bir ilişkisi var ve birçok ülke gibi devam eden krize yanıt olarak dikkate alması gereken çeşitli seçenekler var. Türkiye'nin çatışma konusunda ne yapması gerektiği dış politika hedeflerine, değerlerine, bölgesel ve uluslararası ilişkilerine bağlıdır. Türkiye için bazı olası eylem ve düşünceler şunlardır:
Diplomasi ve Arabuluculuk:
Türkiye, diyaloğu ve barış müzakerelerini teşvik etmek için her iki tarafla olan nüfuzunu ve bağlantılarını kullanarak, çatışmada arabulucu rolü oynamaya devam edebilir.
İki devletli çözümü amaçlayan diplomatik çabaları desteklemek için Birleşmiş Milletler gibi uluslararası kuruluşlarla birlikte çalışabilir.
İnsani Yardım:
Türkiye, Filistin halkına tıbbi yardım, gıda ve diğer gerekli malzemeler de dâhil olmak üzere insani yardım sağlayabilir.
Türkiye, Filistin topraklarının yeniden inşasına ve kalkınmasına, oradaki insanların yaşam koşullarının iyileştirilmesine katkıda bulunabilir.
Siyasi Destek:
Türkiye, bölgedeki insani duruma ilişkin farkındalık yaratmaya devam ederken, bağımsız bir Filistin devleti çağrıları da dâhil olmak üzere Filistin davasına siyasi desteğini koruyabilir.
Bölgesel İttifaklar:
Türkiye, bu ilişkileri İsrail'e barış görüşmelerine katılması için baskı uygulamak amacıyla kullanarak Arap ülkeleri ve Filistin davasını destekleyen diğer ülkelerle ittifaklarını daha da güçlendirebilir.
Türkiye, kolektif çabaları koordine etmek amacıyla İslam İş birliği Teşkilatı (İİT) gibi bölgesel örgütlerde rol oynamaya devam edebilir.
İkili İlişkiler:
Türkiye ayrıca mümkünse İsrail'le diplomatik ilişkilerini geliştirmeyi de düşünmelidir çünkü daha yapıcı bir ilişki, daha etkili bir arabuluculuk rolü oynamasına olanak sağlayabilir.
Türkiye, farklılıkların ele alınması ve barışın desteklenmesi amacıyla İsrail ile doğrudan görüşmelere başlayabilir.
Yurtiçi Politikalar:
Türk liderler, Filistin davasına verdikleri desteği ülkenin daha geniş dış politika hedefleriyle dengeleyerek iç siyaseti ve kamuoyunu yönetmelidir.
Sorunun iç bölünmelere ve huzursuzluklara yol açmamasını sağlayabilirler.
Uluslararası Diplomasi:
Türkiye, Birleşmiş Milletler ve NATO üyesi olma konumunu tartışmaları etkilemek amacıyla kullanarak, çatışmaya barışçıl bir çözüm bulunması için uluslararası ortaklar ve kuruluşlarla temasa geçebilir.
Çatışma Çözümü Girişimleri:
Türkiye, Kudüs'ün statüsü, sınırlar ve mültecilerin hakları gibi konular da dâhil olmak üzere çatışmanın temel nedenlerini ele almaya yönelik uluslararası çabaları destekleyebilir.
Türkiye'nin eylemlerini ve İsrail-Filistin ihtilafına katılımının olası sonuçlarını dikkatle değerlendirmesi hayati önem taşıyor. Türkiye bu konuda güçlü bir duruşa sahip olsa da yaklaşımı barışı, istikrarı ve çatışmaya dâhil olan tüm tarafların refahını teşvik etmeyi amaçlamalıdır. Bölgesel dinamikleri ve uluslararası yükümlülükleri dengelemek, barışçıl bir çözüme etkili bir şekilde katkıda bulunmanın anahtarıdır.
26 Ekim 2023
Ceyhun Manas Özdemir
